فهرست مطالب
- 0.1 زنجیر جبران آسانسور چیست و چه نقشی در ایمنی سیستم دارد؟
- 0.2 کاربرد زنجیر جبران‌کننده در سیستم تعادل آسانسور
- 0.3 انواع زنجیر جبران در آسانسورهای مدرن
- 0.4 زنجیر جبران طنابی – انتخابی قدیمی برای آسانسورهای کند
- 0.5 زنجیر جبران با روکش پلاستیکی – مناسب برای آسانسورهای سبک و کم‌سرعت
- 0.6 زنجیر جبران تمام پلاستیکی – انتخابی مدرن برای آسانسورهای سریع
- 0.7 راهنمای نصب زنجیر جبران آسانسور – از تئوری تا اجرا
- 0.8 روش نصب زنجیر جبران با روکش پلاستیکی
- 0.9 نصب زنجیر جبران تمام پلاستیکی در آسانسورهای مرتفع و سریع
- 0.10 ⚠️ نکات مهم در هنگام نصب زنجیر جبران PVC
- 0.11 چگونه طول و وزن زنجیر جبران آسانسور را محاسبه کنیم؟
- 1 ❓ پرسش‌های پرتکرار درباره زنجیر جبران آسانسور
زنجیر جبران آسانسور چیست و چه نقشی در ایمنی سیستم دارد؟
زنجیر جبران آسانسور یکی از اجزای حیاتی در ساختار فنی آسانسورهاست که نقش مهمی در حفظ ایمنی و تعادل سیستم ایفا می‌کند. این زنجیر با هدف اتصال کابین آسانسور به وزنه تعادل طراحی شده و به شکلی کاملاً مهندسی‌شده، وزن قرقره کششی و کابل‌های برق و سیگنال را در طول حرکت آسانسور متعادل نگه می‌دارد. استفاده از زنجیر جبران آسانسور به‌ویژه در آسانسورهای مرتفع و ساختمان‌هایی با سفر عمودی بالا، یک الزام غیرقابل‌چشم‌پوشی است.
کاربرد زنجیر جبران‌کننده در سیستم تعادل آسانسور
در زمان حرکت آسانسور بین طبقات مختلف، طول سیم‌بکسل‌هایی که به کابین و وزنه تعادل متصل هستند، به‌طور مداوم تغییر می‌کند. این تغییرات باعث ایجاد عدم تعادل وزنی بین دو طرف می‌شود.
برای نمونه، زمانی که کابین در پایین‌ترین طبقه قرار دارد، وزن بیشتر سیم‌بکسل به سمت کابین متمایل است؛ در حالی که در بالاترین طبقه، این وزن عمدتاً به سمت وزنه تعادل منتقل می‌شود. این نوسانات وزنی در آسانسورهای بلندتر شدت بیشتری پیدا می‌کند و در نهایت می‌تواند منجر به کاهش پایداری عملکرد آسانسور و افزایش ریسک برای مسافران شود.
در چنین شرایطی، وجود یک سیستم جبران مؤثر نظیر زنجیر جبران آسانسور ضروری است تا بتواند این اختلاف وزن را خنثی کرده و از بروز لرزش و تنش‌های ناخواسته در سازوکار آسانسور جلوگیری کند.
انواع زنجیر جبران در آسانسورهای مدرن
در طراحی سیستم‌های جبران آسانسور، انتخاب نوع مناسب زنجیر جبران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بسته به سرعت آسانسور، وزن قابل‌حمل، و شرایط محیطی، انواع مختلفی از زنجیرهای جبران در بازار وجود دارند که هرکدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند.
زنجیر جبران طنابی – انتخابی قدیمی برای آسانسورهای کند
یکی از اولین انواع سیستم‌های جبران در آسانسور، زنجیر جبران طنابی است. این نوع زنجیر تنها در آسانسورهایی با سرعت پایین‌تر از ۱/۷۵ متر بر ثانیه قابل استفاده است. ساختار آن شامل زنجیر آهنی‌ست که درون آن یک طناب کنفی قرار گرفته تا وزن را متعادل کند.
اگرچه زنجیر جبران آسانسور از نوع طنابی از نظر هزینه ساخت مقرون‌به‌صرفه است، اما مشکلاتی مانند ایجاد صدای زیاد هنگام برخورد زنجیرها به یکدیگر و احساس لرزش درون کابین برای مسافران باعث شده تا در سیستم‌های آسانسور مدرن، به‌ندرت از آن استفاده شود. در واقع، این نوع سیستم جبران دیگر پاسخگوی نیازهای فنی امروزی به‌ویژه در آسانسورهای با ارتفاع بلند و سیستم‌های هوشمند نیست.
زنجیر جبران با روکش پلاستیکی – مناسب برای آسانسورهای سبک و کم‌سرعت
در آسانسورهایی که بار کمی را جابجا می‌کنند و سرعت حرکتی آن‌ها زیر ۲ متر بر ثانیه است، زنجیر جبران آسانسور با روکش پلاستیکی گزینه‌ای قابل قبول محسوب می‌شود. در این نوع زنجیر، به‌جای استفاده از طناب، از یک روکش PVC مقاوم برای کاهش صدای اصطحکاک استفاده شده است.
از مزایای این نوع زنجیر می‌توان به کاهش قابل توجه نویز و صدای مزاحم در حین حرکت آسانسور اشاره کرد که تجربه کاربری بهتری را برای مسافران فراهم می‌کند. همچنین ظاهر آن نسبت به زنجیرهای فلزی و طنابی بسیار شکیل‌تر است. با این حال، انعطاف‌پذیری و طول عمر آن در مقایسه با مدل‌های پیشرفته‌تر، همچنان جای بهبود دارد.
زنجیر جبران تمام پلاستیکی – انتخابی مدرن برای آسانسورهای سریع
در میان انواع زنجیرهای جبران، زنجیر جبران آسانسور تمام پلاستیکی به‌عنوان پیشرفته‌ترین و پرکاربردترین گزینه در آسانسورهای با سرعت متوسط و بالا شناخته می‌شود. این نوع زنجیر برای آسانسورهایی با سرعتی تا حدود ۶ متر بر ثانیه مناسب است و طراحی آن به‌صورت یکپارچه از PVC مقاوم انجام شده است.
زنجیر تمام پلاستیکی دارای مزایای متعددی از جمله مقاومت بالا در برابر سایش، طول عمر زیاد، عدم ایجاد نویز در حین حرکت، و مقاومت در برابر فرسودگی و عوامل محیطی است. این ویژگی‌ها موجب شده تا این نوع زنجیر، به‌طور گسترده‌ای در سیستم‌های آسانسور مدرن و پررفت‌و‌آمد مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین قابلیت سازگاری بالا با شرایط محیطی مختلف از جمله رطوبت، گرد و غبار و نوسانات دمایی، باعث شده این زنجیر یکی از انتخاب‌های اصلی مهندسان در پروژه‌های ساختمانی پیچیده باشد.
راهنمای نصب زنجیر جبران آسانسور – از تئوری تا اجرا
نصب زنجیر جبران آسانسور به نوع زنجیر و ویژگی‌های فنی سیستم بستگی دارد. در این بخش، به بررسی نحوه‌ی نصب یکی از رایج‌ترین انواع این زنجیرها می‌پردازیم:
روش نصب زنجیر جبران با روکش پلاستیکی
زنجیرهای جبران با پوشش پلاستیکی معمولاً در آسانسورهایی با ارتفاع کم و سرعت پایین به کار می‌روند و به همین دلیل فرآیند نصب ساده‌تری دارند. برای نصب این نوع زنجیر:
ابتدا دو سر زنجیر به وسیله‌ی قطعات آویز مخصوص، به فریم پایینی کابین و وزنه تعادل متصل می‌شوند.
در قسمت چاهک زیر وزنه تعادل، یک سیستم راهنمایی با دو چرخ PVC نصب می‌شود تا مسیر حرکت زنجیر را کنترل و از لرزش‌های ناخواسته جلوگیری کند.
این سیستم راهنما به‌عنوان جلوگیری‌کننده از پیچش و گره خوردن زنجیر جبران آسانسور عمل می‌کند و در بهبود عملکرد کلی آسانسور مؤثر است.
نصب زنجیر جبران تمام پلاستیکی در آسانسورهای مرتفع و سریع
زنجیر جبران آسانسور تمام پلاستیکی معمولاً در آسانسورهایی با سرعت بالا و مسیر حرکتی طولانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به همین دلیل فرآیند نصب آن کمی پیچیده‌تر از انواع ساده‌تر است.
در این روش، دو سر زنجیر به کمک اتصالات آویز مخصوص به قسمت زیرین فریم کابین و وزنه تعادل متصل می‌شوند. برای کنترل حرکت نرم زنجیر، یک سیستم راهنمای ویژه در چاهک آسانسور نصب می‌شود. این راهنما معمولاً در فاصله‌ی حدود ۱ متر بالاتر از کف چاهک و در راستای شعاع خم شدن زنجیر قرار می‌گیرد.
در این سیستم، برای هر زنجیر جبران، دو عدد قرقره‌ی راهنما در نظر گرفته می‌شود:
یکی در زیر کابین و به‌کمک براکت نصب می‌شود،
دیگری در زیر وزنه تعادل و باز هم با استفاده از براکت نصب می‌گردد.
⚠️ نکات مهم در هنگام نصب زنجیر جبران PVC
محدوده‌ی دمای کاری باید بین منفی ۲۰ تا مثبت ۶۰ درجه سانتی‌گراد باشد.
پیش از نصب، زنجیر باید به‌طور کامل صاف و بدون تاب باشد تا عمر مفید آن کاهش نیابد.
راستای عمودی بین مرکز راهنما و نقطه‌ی آویز کاملاً رعایت شود تا از ایجاد اصطکاک و خرابی ناگهانی جلوگیری گردد.
فاصله‌ی بین نقطه نصب کمک‌فنر و کف منحنی زنجیر نباید کمتر از ۱ متر باشد.
چگونه طول و وزن زنجیر جبران آسانسور را محاسبه کنیم؟
برای اطمینان از عملکرد ایمن و بدون لرزش آسانسورهای مرتفع، باید طول و وزن زنجیر جبران با دقت بالا محاسبه شود.
✅ محاسبه طول زنجیر جبران:
عوامل مؤثر در تعیین طول:
سرعت آسانسور
ظرفیت بار
ارتفاع چاهک
وزن کابین و وزنه تعادل
مثلاً در یک ساختمان ۲۶ طبقه با ارتفاع تقریبی هر طبقه ۳ متر، ارتفاع چاهک حدود ۷۸ متر خواهد بود. با توجه به حرکت پیوسته کابین، زنجیر باید قابلیت انبساط و انقباض را داشته باشد، پس طول زنجیر جبران باید ۱ تا ۱.۵ برابر ارتفاع چاهک باشد. یعنی برای چاهک ۷۸ متری، زنجیر جبران باید بین ۷۸ تا ۱۱۷ متر در نظر گرفته شود.
این بازه برای مقابله با شرایط خاص مانند حرکت کابین با ظرفیت کامل یا بدون بار در نظر گرفته می‌شود.
✅ محاسبه وزن زنجیر جبران:
وزن زنجیر جبران از طریق تفریق وزن کابل تراکشن از وزن کابل برق مسافرتی آسانسور به دست می‌آید. سپس باید وزن مخصوص زنجیر جبران برحسب متر محاسبه شود. معمولاً دو انتخاب پیش‌روی ما قرار دارد:
استفاده از دو زنجیر با وزن کمتر در هر متر
استفاده از یک زنجیر با وزن بیشتر در هر متر
انتخاب بین این دو گزینه به نحوه‌ی چیدمان بافر در زیر کابین و وزنه تعادل بستگی دارد. مثلاً اگر زیر هر دو یک عدد بافر نصب شده باشد، یک زنجیر سنگین کفایت می‌کند؛ اما اگر کابین دارای دو بافر و وزنه یک بافر باشد، بهتر است از دو زنجیر سبک‌تر استفاده شود.
❓ پرسش‌های پرتکرار درباره زنجیر جبران آسانسور
در چه شرایطی نصب زنجیر جبران در آسانسور ضروری است؟
معیار مشخص و ثابتی برای تشخیص نیاز به زنجیر جبران صرفاً بر اساس ارتفاع آسانسور وجود ندارد. به جای آن باید شرایط کششی خاص هر آسانسور به‌صورت دقیق محاسبه شود تا در مواقعی مانند ترمز اضطراری یا حرکت با بار کامل، لغزش سیم‌بکسل رخ ندهد.
اگرچه در تجربه‌های مهندسی گفته می‌شود که برای ارتفاع‌های بالای ۳۰ متر استفاده از زنجیر جبران توصیه می‌شود، اما این یک عدد تقریبی است. نوع آسانسور، ظرفیت، شرایط نصب و محیط عملکرد، همه در این تصمیم تأثیر دارند. بنابراین، مهم‌ترین فاکتور، اطمینان از ایمنی سیستم کشش آسانسور در سناریوهای مختلف است.
چگونه کیفیت زنجیر جبران آسانسور را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص زنجیر جبران باکیفیت، چند معیار کلیدی وجود دارد:
ظاهر زنجیر باید صاف، یکنواخت و بدون حباب هوا، برجستگی، ترک یا کمبود متریال باشد.
زنجیرهای با کیفیت بالا معمولاً تست‌های استاندارد مهندسی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، از جمله:
تست بار شکست واقعی
آزمایش پیری در دما و رطوبت بالا
تست مقاومت در برابر اسپری نمک (خوردگی)
بهترین برندهای زنجیر جبران، پیش از عرضه، محصولات خود را در مسیر آسانسور واقعی تست می‌کنند تا عملکرد نهایی را در شرایط عملیاتی تضمین کنند.
چگونه می‌توان عمر مفید زنجیر جبران آسانسور را افزایش داد؟
برای افزایش طول عمر زنجیر جبران آسانسور و به حداقل رساندن نیاز به تعمیرات، رعایت نکات زیر ضروری است:
چک کردن منظم زنجیر: باید به‌طور مرتب زنجیر را از نظر خرابی‌های ظاهری، ترک‌خوردگی یا ساییدگی بررسی کنید.
اطمینان از نصب صحیح: زنجیر باید در موقعیت‌های مشخص و طبق دستورالعمل‌های سازنده نصب شود تا از اصطکاک اضافی جلوگیری شود.
نگهداری از سیستم راهنما: سیستم راهنمای زنجیر نیز باید به‌طور منظم تمیز و بررسی شود تا حرکت زنجیر روان باقی بماند.
پیشگیری از بارگذاری بیش از حد: حتماً اطمینان حاصل کنید که آسانسور بار بیشتری از حد مجاز را حمل نکند، زیرا این می‌تواند فشار زیادی به زنجیر وارد کند.
آیا زنجیر جبران آسانسور در برابر شرایط محیطی خاص مقاوم است؟
بله، بسته به نوع زنجیر، زنجیرهای جبران تمام پلاستیکی در برابر شرایط محیطی مانند دماهای شدید (بین -۲۰°C تا ۶۰°C)، رطوبت بالا و خورندگی مقاومت بالایی دارند. همچنین، برخی زنجیرهای جبران با پوشش پلاستیکی یا PVC به‌ویژه در محیط‌های مرطوب یا بسته بسیار عملکرد خوبی دارند.
برای اطمینان از دوام و کارایی بالا، باید از زنجیرهای مناسب برای محیط‌های خاص (مانند محیط‌های دریایی یا صنعتی) استفاده شود تا طول عمر سیستم جبران افزایش یابد.
